Azotany (a także towarzyszące im często azotyny) są naturalnie występującymi jonami, które powstają w wyniku przemian azotu. Do wód powierzchniowych i podziemnych azotany mogą dostawać się ze ściekami komunalnym oraz wskutek spływu z terenów rolniczych, które nawożono nawozami azotowymi. Ich obecność w wodzie podziemnej – podobnie zresztą jak wielu innych substancji, które spotykamy w środowisku – ma dwa oblicza. Z jednej bowiem strony, są niezbędnym składnikiem pokarmowym wykorzystywanym przez rośliny (dlatego właśnie stosujemy sztuczne nawożenie gleb), z drugiej natomiast konsekwencją nadmiernego i źle prowadzonego nawożenia jest ich przenikanie do wód podziemnych, stanowiących źródła wody pitnej. Choć nie można tego taktować jako bezwzględnej reguły, to w większości płytkich (5-15m) studni indywidualnych azotany spotykamy w stężeniach, które powinny być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o przyszłym wykorzystaniu wody ze studni na potrzeby zaopatrzenia budynku w wodę do picia. Studnie głębsze, odizolowane od wód zaskórnych warstwami glin i iłów, zwykle są zanieczyszczone omawianymi substancjami w niewielkim stopniu.
Badanie wody z ujęć komunalnych
Większość badań wskazuje na brak bezpośredniego działania kancerogennego azotanów i azotynów, jednocześnie jednak przywoływany jest problem ich przemian do związków N-nitrozowych, z których wiele ma udowodnione, rakotwórcze działanie dla zwierząt.
Dopuszczalna zawartość azotanów w wodzie do picia wynosi 50 mg/l, natomiast azotynów – 0,50 mg/l i jest ustanowiona w celu zapobiegania methomoglobinemii (sinica). Na tę chorobę narażone są niemowlęta, ale obserwowane są sporadyczne przypadki występowania tej choroby u ludzi dorosłych. Warty podkreślenia jest fakt, że woda zanieczyszczona azotanami w stopniu uniemożliwającym jej spożywanie, może być w dalszym ciągu wykorzystywana na pozostałe potrzeby gospodarcze, w tym do np. kąpieli.
Wracając do stężeń azotanów obserwowanych w płytkich studniach ujęć indywidualnych – nasze doświadczenia wskazują, że zakres obserwowanych wartości wynosi od dziesiątych części mg/l do nawet ok. 200 mg/l. Niewielki ilości tych związków charakterystyczne są dla studni zlokalizowanych w pobliżu terenów leśnych i obszarach o niewielkiej presji rolniczej. Studnie znajdujące się w obszarach wykorzystywanych rolniczo (co wskutek powszechnego przekształcania gruntów rolnych na obszary pod zabudowę) oraz np. ogródków działkowych zwykle są zanieczyszczone azotanami w ilościach, które powinny być brane pod uwagę przy określeniu celowości wykorzystania studni jako źródła wody do picia. Co istotne, stężenia tych związków podlegają istotnym zmianom sezonowym, co powinno być brane pod uwagę, zwłaszcza przez posiadaczy najpłytszych ujęć wody.
Badanie wody ze studni
Co robić gdy wykorzystywana przez nas studnia jest tymi związkami zanieczyszczona? Najpowszechniejszym sposobem uzdatniania wody o podwyższonej zawartości azotanów i azotynów jest jej filtracja przy wykorzystaniu filtrów odwróconej osmozy. Stosowanie innych sposobów, takich jak złoża jonowymienne najczęściej wydaje się być pozbawione ekonomicznego uzasadnienia jeśli wziąć pod uwagę, że azotany stanowią problem sanitarny wyłącznie podczas spożywania wody. Zasadne wydaje się być usuwanie ich tylko z tej wody, którą faktycznie wykorzystujemy do picia i przygotowywania posiłków i w takiej sytuacji odwrócona osmoza stanowi najbardziej adekwatną technikę uzdatniania.
Zespół
www.aqlab.pl
