Ochrona jakości indywidualnego ujęcia wody

Badania wody z własnych ujęć

Zgodnie z obowiązującymi przepisami właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód obejmującego m.in. pobór wód podziemnych lub powierzchniowych w ilości nieprzekraczającej średniorocznie 5 m³ na dobę. Oczywiście wykonanie takiego ujęcia, szczególnie zastosowanie odpowiednich urządzeń wymaga uzyskania zgody wodnoprawnej, ale po wykonaniu niezbędnych formalności i inwestycji można korzystać z własnego ujęcia wody. Teoretycznie mamy swobodę i niezależność, praktycznie natomiast jeśli nie zadbamy właściwie o otoczenie takiego ujęcia to możemy w przyszłości mieć problem z jakością wody w ujęciu lub z urządzeniami uzdatniającymi nam wodę.

Zapisy ustawy Prawo wodne określają strefy ochronne ujęć wód, w których obowiązują odpowiednie nakazy, zakazy i ograniczenia dotyczące użytkowania tego obszaru oraz korzystania z wód, ale zgodnie z pkt. 3 art. 121 z wyznaczania taki stref wyłączone są ujęcia służące do wspomnianego zwykłego korzystania z wód. Zatem, aby zadbać o własne ujęcie warto znać przepisy dotyczące ochrony ujęć wód. Zapewne w wielu przypadkach może być problem z wdrożeniem wszystkich tych zasad, ale stosowanie jak największej ich liczby ograniczy negatywne skutki dla naszego indywidualnego ujęcia.

Wszystkie strefy ochronne ujęć są odpowiednio oznakowane – są to niebieskie tablice z białymi napisami informujące, że od tego miejsca zaczyna się strefa pośredniej lub bezpośredniej ochrony ujęcia wody. Największe restrykcje dotyczą strefy ochrony bezpośredniej, gdzie zakazuje się użytkowania wyznaczonego obszaru do celów innych niż eksploatacja tego ujęcia wody (art. 127). Ponadto w strefie tej należy (art. 128):

1. Wody opadowe i roztopowe odprowadzać w taki sposób, aby nie przedostały się one do urządzeń służących pobieraniu wody – szczególnie dotyczy to wód z podjazdów i parkingu, które mogą być zanieczyszczone substancjami ropopochodnymi i innym. W przypadku wód odprowadzanych z dachu zagrożenie dla jakości jest znacznie mniejsze i zależy głównie od jakości powietrza w naszej okolicy oraz od pokrycia dachu.
2. Zagospodarować teren zielenią – stanowi ona naturalny filtr oczyszczający wody opadowe i roztopowe spadające bezpośrednio na obszar ochrony bezpośredniej.
3. Ścieki z urządzeń sanitarnych odprowadzać poza obszar ochrony bezpośredniej – jest to szczególnie ważne jeśli posiadamy przydomową oczyszczalnię ścieków lub zbiornik na ścieki, aby ich lokalizacja oraz odprowadzenie oczyszczonych ścieków znajdowało się jak najdalej o ujęcia oraz od strefy zasilającej ujęcie wody.
4. Ograniczyć przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze ujęcia wody – w przypadku indywidualnego ujęcia warto zwrócić uwagę na jego odległość od granic działki, którą zarządzamy, a przypadku zagrożenia dla jakości wody z działek sąsiednich podjąć odpowiednie kroki ograniczenia potencjalnych zanieczyszczeń poprzez kontakt z ich właścicielami dla spełnienia wcześniejszych trzech punktów.

Szerszy obszar obejmuje strefa ochrony pośredniej, w której restrykcje nie są już tak duże, ale nadal trzeba liczyć się z różnymi ograniczeniami lub podejmowaniem odpowiednich działań. I tutaj w art. 130 ustawy Prawo wodne znajdziemy zakaz lub ograniczenie dotyczące m.in.:

1. Wprowadzania ścieków do ziemi – wiąże się to z wcześniejszym zapisem w strefie bezpośredniej. Najlepiej, żeby ścieki oczyszczone były odprowadzane jak najdalej od poziemnego ujęcia wód, a kierunek przepływu wód podziemnych nie może być w kierunku od rozprowadzenia ścieków do ujęcia wody.
2. Stosowania środków ochrony roślin – jeśli stosujecie je w ogrodzie to koniecznie zgodnie z zalecanymi dawkami. Najlepiej ich nie stosować z powodu szerokiego oddziaływania na środowisku, ponieważ niektóre składniki są trwałymi związkami długo rozkładającymi się w środowisku, więc istnieje ryzyko przedostania się ich do głębszych warstw gruntu i zanieczyszczenia wód podziemnych.
3. Hodowla zwierząt – jeśli na terenie jest hodowla zwierząt niezależnie czy na użytek własny czy na sprzedaż, to podobnie jak w przypadku zrzutu ścieków oczyszczonych trzeba ja umieści w odpowiednim obszarze działki, aby odciek z odchodów tych zwierząt nie przedostawał się do gruntu. W ich przypadku oprócz zanieczyszczenia bakteriologicznego, groźne są także związki azotanów.
4. Lokalizowanie magazynów produktów ropopochodnych – oczywiście nie ma wielu działek z ujęciem wody i taką działalnością, ale punkt ten pokazuje, że ze wszelkim substancjami ropopochodnymi trzeba uważać, aby nie przedostały się do gruntu stanowiąc zagrożenie dla ujęcia. Tego typu substancje mogą być stosowane w różnych przydomowych czynnościach oraz przy użytkowaniu samochodów – warto więc pilnować szczelności instalacji i wszystkich pojemników z tymi substancjami
5. Mycie pojazdów – oprócz wspomnianych substancji ropopochodnych z samochodów czy innych pojazdów mytych na terenie działki mogą być wypłukiwane zanieczyszczenia, które dostaną się do gleby i dalej do wód podziemnych
6. Stosowanie środków zimowego utrzymania dróg – jeśli zimą sypiecie sól na swój podjazd to też nie jest to właściwe działanie przy posiadaniu ujęcia wody. Tym bardziej, że jony chloru z najczęściej stosowanej soli NaCl. Dodatkowo jeśli stacja uzdatniania wody zrzuca co jakiś czas solankę to też powinna ona być zebrana do osobnego pojemnika i oddana do utylizacji, bo zarówno jej zrzut do biologicznej oczyszczalni jak i do gruntu może przynieść bardzo dużo szkód.

Powyższe zapisy z ustawy wskazują czego nie robić i na jakie substancje uważać w otoczeniu ujęcia wody. W przypadku własnych działek są to głównie ujęcia wód podziemnych. Przed każdą taką inwestycją powinno się sprawdzić jakość wód gruntowych. Niezbędne minimum to próbka wody do badań pobrana z miejsca potencjalnej lokalizacji studni, ale w celu wykluczenia późniejszych problemów warto pobrać też dodatkowe próby z otoczenia. Zakres badań powinien obejmować parametry określone w rozporządzeniu dotyczącym jakości wody do spożycia przez ludzi. Takie badanie wstępne pozwoli nie tylko określi czy woda ta będzie zdatna do spożycia, ale pozwoli też dobrać odpowiedni system domowego uzdatniania wody. W wielu przypadkach uniwersalne systemy mogą się sprawdzić, bo powszechne technologie uzdatniania wody oparte są na kilku procesach, które są wstanie usuwać wiele różnych zanieczyszczeń. Jednakże, jeśli w danej lokalizacji trafi się specyficzne zanieczyszczenie to takie stacje uzdatniania wody mogą nie spełniać swojej funkcji.

Badanie wody pod kątem doboru stacji uzdatniania wody

Gdy już mamy wybudowane ujęcie wody podziemnej oraz dobraną technologię uzdatniania wody to nadal musimy pamiętać o kilku ważnych czynnościach. Po pierwsze należy przestrzegać wszystkich wytycznych dotyczących eksploatacji stacji uzdatniania wody – wymiana filtrów, uzupełnianie środków chemicznych czy okresowe czyszczenie instalacji. Szczegółowe wytyczne powinien dostarczyć producent lub instalator urządzenia. Jeśli zaniechamy tych czynności to urządzenie przestanie spełniać swoją funkcję i będziemy mieć wodę niezdatną do spożycia lub stacja ulegnie awarii pozbawiając nas dostępu do wody. Po drugie warto okresowo robić badania jakości wody. Idealnie byłoby robić to raz w roku i pobierać próbę przed i po stacji uzdatniania.

Płytkie ujęcia wody są bardziej narażone na zanieczyszczenia bakteriologiczne i fizykochemiczne pochodzące z obszaru zasilania, który może mieć wiele kilometrów kwadratowych. Ponadto są one narażone na suszę – przy długi okresach niedoboru opadów poziom wody zacznie się obniżać. Głębsze ujęcia wody, zazwyczaj powyżej 25 metrów są mniej narażone na suszę i zanieczyszczenia związane z aktywnością na powierzchni. Jednakże ze względu na różną specyfikę warstw wodonośnych mogą one zawierać zbyt dużo niektórych związków, np. żelazo lub mangan, które nasza stacja uzdatniania powinna usuwać, ponieważ spożycie ich w nadmiarze może zaszkodzić zdrowiu użytkowników.

Podsumowując, z jednej strony własne ujęcie to pewna niezależność, a w niektórych lokalizacjach jedyne źródło wody. Z drugiej natomiast należy pamiętać o odpowiednich czynnościach od momentu podjęcia decyzji o potrzebie własnego ujęcia wody po codzienną eksploatację urządzenia do uzdatniania wody oraz monitorowanie aktywności w obszarze, z którego zasilane jest nasze ujęcie.